Döviz fiyatlarındaki tırmanış, döviz ile borçlu olanların borçlarının TL karşılığını artırıyor.
Dolar 1.50 TL iken borçlanan 1000 dolar borcuma 1.500 TL ödeyecekti. Dolar 1.85 TL olunca, ödeyeceği TL’nin miktarı 1.850 TL oluyor. Acaba döviz ile kimlerin bankalara ve yurtdışına borcu var?
BDDK’nın açıklamalarına göre 2011 yılı Temmuz ayı sonunda bankaların toplam kredileri 627.6 milyar TL’dir. Bu toplam krediler içinde Türkiye’deki kamu-özel, yerli-yabancı bankaların kullandırdıkları döviz cinsi kredilerin TL karşılığı 178.9 milyar TL. (Temmuz ayı ortalama döviz kuru ile 100 milyar dolar dolayında.)
İlk akla gelen tüketicilerin döviz riskinin ne olduğu sorusudur. Bankaların kullandırdıkları 158 milyar TL tutarındaki tüketici kredilerinde yabancı kredinin payı 33 milyon TL dolayında. (Yaklaşık 20 milyon dolar kadar.)
Kredi kartı toplam borcu 53 milyar TL’nin içinde döviz borcu 66 milyon dolar. (O da 40 milyon dolar kadar.)
Yurt içindeki bankalardan kullanılan döviz kredilerinin 3 kredi türünde ağırlık kazandığı görülüyor. Bunlar 73 milyar karşılığı işletme kredileri, 38 milyar TL karşılığı ihracat kredileri ve 26 milyar TL karşılığı yatırım kredileri.
Özel sektör için kur riski gündeme geldiğinde yurtdışından alınan kredilerle ilgili yükün öne çıkacağı anlaşılıyor. Çünkü özel sektörün yurtdışına 134.5 milyar dolar uzun vadeli, 79.1 milyar dolar kısa vadeli dış borcu var.
(Kısa vadeli dış borç rakamını Merkez Bankası 26.7 milyar dolar olarak açıklıyordu. Şükrü Kızılot Hazine ile Merkez Bankası verileri arasındaki farkın üzerinde durdu. Hürriyet’te yayımlanan dünkü yazısında düzeltme tablosunu yayımladı. 50.3 milyar doları bankaların, 27 milyar doları şirketlerin olmak üzere özel sektörün kısa vadeli dış borcunun 79.1 milyar olduğu anlaşıldı.)
Reel sektörün dış borcu
Toplam 124 milyar dolarlık özel sektörün uzun vadeli dış borcu içinde bankaların dış borcunun payı 33.1 milyar dolar.Finans kuruluşları dışındaki özel sektör kuruluşlarının, reel kesimin uzun vadeli döviz kredisi borcu ise temmuz ayı sonunda 84 milyar dolara ulaşmış durumda.
Toparlar isek, (bankaların borçları hariç) reel sektörümüzün içerdeki bankalara 100 milyar dolar, dışarıya (27 milyar doları kısa+84 milyar doları uzun vadeli) 110 milyar dolar olmak üzere toplam 220 milyar dolar döviz borcu (riski) var.
Merkez Bankası uzun vadeli dış kredi kullanımında hangi sektördeki firmaların ne kadar borcu olduğunu belirliyor Reel kesimin 84 milyar dolarlık toplam uzun vadeli dış kredi borcunun yüzde 13.3’lük kısmı gayrımenkul için alınan kredilerden oluşuyor. Daha sonra ulaştırma, haberleşme için alınan 14.3 milyar dolar kredi var. İnşaat kesimi de yurtdışından 7.4 milyar dolar kredi kullanmış. Elektrik, gaz su işi yapanların kullandıkları 9.4 milyar dolarlık kredi dikkati çekiyor.
Bu yazının altında yayımlanan tablo, döviz fiyatının yükselmesi ile hangi sektörlerdeki firmaların zorlanacağını gösteriyor. Güngör Uras - Milliyet