11 milyon 500 bin ev hanımı çalışmadan emekli olabilir
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ülkemizde 11.5 milyon kadınımız, işgücüne dahil değil. İşgücü içerisinde yer almama nedeni olarak “ev işlerini” göstermişler. Sosyal güvenlik sistemi bu kitle için, çalışmadan, “isteğe bağlı sigorta” primi ödeyerek emekli olabilmelerinin önünü açıyor.
Herhangi bir zorunluluk olmadan kişinin kendi isteğine bağlı olarak SGK’ya prim ödemesi ve bu yolla emekli olması mümkün. Bu sigortalılık bir zorunluluk değildir. Kişi isterse sigorta prim öder sigortalı olur, istemezse olmaz.
Aylık alanlar yapamaz
18 yaşından küçükler isteğe bağlı sigortalı olamaz. Genel sağlık sigortası zorunlu olunca prim ödememek için ikametini Türkiye’den aldıranlar bu nedenle isteğe bağlı sigortalı olamaz.
SGK’dan aylık ve gelir alan bir kişi isteğe bağlı sigortalı olamaz. Bu nedenle daha önceki çalışmaları nedeniyle emekli olmuş bir kişi isteğe bağlı sigortalı olamaz. Babasından dul aylığı alan kadınlar isteğe bağlı sigortalı olabilir.
İsteğe bağlı sigortalı olmak isteyen bir kişinin, zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek bir işte çalışmaması gerekir. Ay içinde 30 günden az çalışan ve tam gün çalışmayanlar da isteğe bağlı sigortalı olabilir. Bu kişiler çalışmalarını 30 güne tamamlayabilir.
Sağlık hizmeti dahil
İsteğe bağlı sigortalı olmak isteyen kişi, uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortasına prim ödemek zorundadır. Yani isteğe bağlı sigortalı, ödediği primlerin karşılığı olarak sağlık hizmetlerinden yararlanır, malullük ve ölüm riskine karşı korunur ve diğer sigortalılar gibi emekli olabilir. İsteğe bağlı sigortalı, 5 yıl prim ödemiş ise geride kalanlara ölüm aylığı da bağlanır.
İsteğe bağlı sigortalı prim ödemeyi kestiği için işsiz olarak değerlendirilemez ve işsizlik parası alamaz. Aktif olarak çalışmadığı için iş kazası ve meslek hastalığı durumunda da geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanamaz.
Genelgeyle mağduriyet ortadan kalktı
SGK’nın yayımladığı genelgeyle isteğe bağlı sigortalılık konusunda Bağ-Kur’luların mağduriyeti giderildi. Bağ- Kur’lulardan zorunlu sigortalılığı sona erenler, prim ödemeye devam etmeleri halinde bu primlerin değerlendirilmesi söz konusu olmuyordu. SGK bu sorunu çözdü. Zorunlu şekilde Bağ-Kur’luğu sona eren kişinin prim ödemeye devam etmesi zımni talep dilekçesi olarak kabul edilecek.
Sigortalının dilekçesi geriye dönük işletilecek ve primler gün sayısına eklenebilecek.
En düşük 342.72 TL ödemek gerekiyor
2014 yılının ilk 6 ayı için isteğe bağlı sigortalıların ödemesi gereken primin alt limiti 342.72 TL. Prim ödenebilecek en düşük düzey asgari ücretin günlük miktarı olan 35.7 TL. Bu rakam üzerinden yüzde 12 malullük, yaşlılık, ölüm ve yüzde 20’de genel sağlık sigortası primi kesildiğinde 11.42 TL günlük ödenmesi gereken prim miktarı. Aynı dönemde ödenebilecek en yüksek aylık prim miktarı ise 2.227,68 TL.
Ayrıca, isteğe bağlı sigortalılık yarı zamanlı çalışanlar için çok önemli. Türkiye’de yarı zamanlı çalışan 3 milyon 179 bin çalışan için 30 günden az sigortalılıklarını 30 güne tamamlamak çok önemli. Bu durumda olanlar, isteğe bağlı sigortalı olmazsa, genel sağlık sigortası primi ödemek durumundalar.
Apartmanlarda iş güvenliği uzmanı şartı kalkıyor
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uygulanmaya başladığında tüm işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinden hizmet alması zorunluluğu konusu gündemi uzun süre işgal etmişti. Özellikle kapıcı çalıştıran apartmanların, köşedeki bakkal dükkanının iş güvenliği uzmanı çalıştırması zorunluluğu çok tartışılmıştı. İş sağlığı ve güvenliği alanında bütün işyerlerinin kapsamda yer alması bu durumu doğurmuştu.
İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği’ndeki yapılması planlanan değişiklik bu konuda çok önemli bir değişikliği öngörüyor.
Yönetmelik değişikliği yasalaştığında, 10’dan az çalışanı bulunan az tehlikeli işyerlerinde işverenler kendi işyerlerinin iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve yardımcı sağlık personeli olacaklar. Bu sayede çok önemli bir maliyet avantajı sağlanmış olacak.
İşverenin maliyeti
Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 10’dan az çalışanı olan işyerleri genel olarak apartmanlar, pastaneler, emlakçılar gibi küçük esnaflar. Bu bağlamda yeni düzenlemenin olumlu olduğu söylenebilir.
Fakat diğer yandan işverenlerin kendilerine doğrudan maliyet yaratabilecek iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini en geniş kapsamda alması da çok mümkün değil. Dolayısıyla maliyet avantajı yaratacak bu düzenlemenin diğer yandan iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin kalitesini düşüreceği öngörülebilir.
Az tehlikeli işyerlerinin işverenlerine sağlanan bu hak ile birlikte toplum sağlığı merkezleri de tüm işyerleri için hizmet vermeye yetkili hale getiriliyor.
Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri gibi Sağlık Bakanlığı’na bağlı Toplum Sağlığı Merkezleri de işyerlerine hizmet verebilir hale gelecek. Yani OSGB’lerin pazarının daralacağını söyleyebiliriz. İşyerleri açısından ise rekabetin artması anlamına gelen bu değişiklik maliyet avantajı yaratacaktır.
Sigortalı sayısı her yıl azalıyor
1 Ekim 2008’den sonra isteğe bağlı sigortalılıkta önemli değişiklik oldu. İsteğe bağlı sigortalıların sigortalılık statüsü 4/b’li yani Bağ-Kur’lu oldu. İsteğe bağlı sigortalılar Bağ - Kur emeklisi olabiliyor.
İsteğe bağlı sigortalı sayısı, Bağ-Kur statüsü nedeniyle düştü. İsteğe bağlı sigortalılar 9.000 gün prim ödeyerek emekli olabilecek. Böyle olunca da, isteğe bağlı sigortalı olma isteği azaldı.
Taksiciler de başvurabilir
Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar, çalışmadıkları sürelerin primlerini kendileri ödeyerek sigortalılara sağlanan haklardan yararlanırlar. Ticari taksi şoförleri, dolmuşçular, turizm rehberleri, değnekçiler, okul servislerindeki rehberler eksik çalışma günlerini tamamlamak için başvurabilirler. Taksi ve dolmuş şoförleri eğer isterlerse işsizlik sigortası primi ödeyerek işsizlik parası da alabilirler. En son yayınlanan SGK genelgesi ile değnekçiler de bu kapsama alındı.
Nereye başvurmalı?
İlk defa isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenlerin örneği Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan “İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesi” ile ikametgâhlarının bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüklerine /sosyal güvenlik merkezlerine başvurmaları gerekiyor. Sigortalılık, kurum kayıtlarını takip eden gün başlar.
Cem KILIÇ - MİLLİYET
