KKTC’de son dönemde meydana gelen eylemler ve tartışmalar ülke ekonomisinin yeniden mercek altına alınmasına neden oldu. Lefkoşa Belediyesi 6 aydır krizle boğuşuyor.
Güney Kıbrıs ise Avrupa’daki krize rağmen daha büyük bir ekonomiye sahip. Ülkenin önde gelen isimleri Milliyet’e adanın iki tarafındaki farkı değerlendirdi
İngiliz sömürgesiyken 1960’ta bağımsızlığına kavuşmasının ardından yarım asıra politikacıların çekişmesi, halkların birbirine düşürülmesi, darbe ve askeri harekatı sıkıştıran Kıbrıs’ta birleşme umutları azalırken Kuzey ve Güney ekonomi açısından da farklı yollarda devam ediyor. Bölünme ile birlikte 200 bine yakın Rum göç etmek zorunda kaldı. Rumlar yaklaşık 1 milyon 500 bin dönüm arazilerini Kuzey’de bıraktılar. Kıbrıslı Türkler ise Güney’de 450 bin dönüm arazi bıraktı. Savaşın ardından ekonomik yapısını düzenlemeye başlayan Rumlar, sıkıntıları yavaş yavaş atlattı.
Ekonomisi büyüdü, ülke yılda 3 milyon turist almaya başladı. Yunanistan’da yaşanan krize kadar ekonomik olarak güçlü bir yapıya sahipti. Güney’de ekonomi büyürken bağımsızlığı sadece Türkiye tarafından tanınan, ambargo ve izolasyonla boğuşan Kuzey Kıbrıs geride kaldı. Kişi başına milli gelir 40 yılda ancak 14 bin dolara (25 bin TL) çıktı. Sadece Türkiye ile ticaret yapabilen, ithalatını Türkiye üzerinden yaptığı için hayat pahalılığı ile mücadele eden KKTC ekonomisi için Türkiye’den gelen yardımlar önemli bir yer tutuyor.
41 YILDA 16 MİLYAR TL YARDIM
Türkiye’nin, 1974’ten 2004 yılına kadar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne (KKTC) yaptığı yardımlar, 3.71 milyar dolardı (yaklaşık 7 milyar TL). Ancak AK Parti hükümeti ile yardımlar arttı. Yıllık 250 milyon TL olan yardımlar, 1 milyar TL’ye kadar çıktı. Türkiye ile KKTC arasında gerçekleşen 2013-2015 ekonomik paket görüşmelerinde ise beklenen yardım yaklaşık 3 milyar TL.
Bu rakamla birlikte Türkiye’nin 41 yılda KKTC’ye yardımı 16 milyar TL’ye çıkacak. 16 milyar rakamına Türkiye’den KKTC’ye giden öğrencilerin her yıl bıraktığı 750 milyon TL de eklendiğinde, rakam 20 milyar TL’ye çıkıyor. KKTC ekonomisine destek amacıyla yapılan yardımlar, savunma giderlerini, elektrik yatırımlarını, yatırımcılara teşvik ve kredileri, eğitim, sağlık gibi alanlarda yatırımları kapsıyor.
Artan yardımlara rağmen Kıbrıs Türk tarafında istenilen düzeyde bir ekonomik ilerleme sağlanamadı, yapısal bozukluklar giderilemedi. Türkiye’nin Lefkoşa Büyükelçiliği tarafından hazırlanan 2011 Yılı Faaliyet Raporu’nda da buna dikkat çekildi. 1974’ten sonra Kıbrıs Türk tarafı yeteri kadar ilerlemezken Kıbrıs Rum tarafı ekonomik olarak büyüdü.
PARALAR YANDAŞLARA GİTTİ
Ülkenin en ünlü gazetecilerinden Yenidüzen Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Cenk Mutluyakalı bunu, “Rumlar 1974’ten sonra ellerindeki varlıkların 3’te 2’sini kaybetti. Ama buna rağmen yılmadılar ve büyüdüler” şeklinde yorumluyor. “Türkiye karşılıksız para verdi, buradakiler yandaşlarına dağıttı” diye söze başlayan Mutluyakalı, “Kıbrıslı Rumların 3’te 2’si 1974’ten sonra sahip oldukları otelleri, konutları, arazilerini kaybetti, ancak geçen yıllarda iyi bir organize ile toparlandılar” diye devam ediyor. “Kuzey’de sistem Türkiye’den gelen paraları dağıtmak üzerine kuruldu” eleştirisi yapan Mutluyakalı, “Bazıları ‘Güney Kıbrıs dünyadan yardım alıyor’ savunması yapıyor. Rumlar dünyadan yardım alıyor ama geri ödemesini yapıyor. Kimse Rumlara ‘al bu para senin’ demiyor. Ama Türkiye buraya ‘karşılıksız para’ gönderiyor. ‘Al bu para senin’ diyor. Geri ödemesi yok.”
RUMLARIN DA DURUMU KÖTÜ
KKTC’nin ünlü ekonomisti Okan Veli Şafaklı ise “Ülkeye gönderilen paraların denetlenmediğinden” yakınıyor. 1974’ten sonra kurulan düzenle birlikte “popülist yaklaşımların” ortaya çıktığını belirten Şafaklı, “Türkiye’nin gönderdiği yardımların, hükümetlerce yandaşlara dağıtıldığını“ ifade ediyor. “Üretime ve sürdürülebilir bir sisteme dayalı yapılar oluşmadığını” söyleyen Şafaklı, sendikaların tüm taleplerine ‘evet’ dendiğini anlatıyor ve “Burada ‘ne kadar bağırırsak, Türkiye’den o kadar para alırız’ mantığı oluşturuldu. AK Parti hükümeti iktidara geldikten sonra parayı kontrol etmeye başladı. 2002’den önce ‘Kıbrıslı Türkler sussun’ diye para gönderildi”diyor. Şafaklı, “Yolsuzluklardan hesap soran bir sistem olmazsa, sorun yaşarsın. 1974’ten beri ülkede şeffaflık yok” diyor.
Toplumcu Demokrasi Partisi (TDP) Genel Başkanı Mehmet Çakıcı, Kuzey Kıbrıs’ı yöneten iktidarların, Türkiye’den gelen paraları “yatırımlara değil, yandaşlara dağıttığını” savunuyor. “Buradaki siyasetçiler gelen paraları çıkar amaçlı kullanıyor” diyen Çakıcı, “Türkiye hükümetlerinin yardımlar konusunda daha dikkatli olması gerektiğine” işaret ediyor. Çakıcı, Güney Kıbrıs’ın ekonomisinin 1974’ten sonra gelişmesini, “oluşturulan sisteme” bağlıyor.
Cumhurbaşkanlığı Eski Sözcüsü ve Toparlanıyoruz Hareketi Lideri Doç. Dr. Kudret Özersay ise, ülkede yaşanan siyasi yozlaşmaya dikkat çekiyor. Özersay, “Biz 1974’ü bir nevi ‘kazandık’ şeklinde algıladığımız için adeta bunun üzerine yattık” diyor. “1974’ten sonra Türkiye’ye bağımlı fakat üreten bir ekonomi yaratabilirdik” diye devam eden Özersay, “Siyasi yozlaşmanın sonucu kamuda hantal bir durum ortaya çıkardık” sözlerini kullanıyor. Lefkoşa Belediyesi Başkanı Cemal Bulutoğluları da “Güney Kıbrıs’ı kıskanıyorum” itirafında bulunuyor.
Kuzey ile Güney Kıbrıs arasındaki ekonomik yorumları kabul etmeyen Maliye Bakanı Ersin Tatar ise, “Rumların da ekonomisi kötü. Onların da borçları arttı” diyor. Yapısal bozukluklar nedeniyle KKTC’de ekonomik sıkıntıların yaşandığını söyleyen Tatar, “Ülkede yaşanan bütçe açıkları nedeniyle sorunların olduğunu” ifade ettiği açıklamasında, “Bizde emekliler arttı, sosyal sigortalara ödemeler çoğaldı” diyor.
Kuzey Kıbrıs’ın GSMH’si 4 milyar dolar
GSMH: 4 milyar dolar
Kişi başı gelir: 12 bin dolar
Türkiye’den gelen öğrencilerden elde edilen gelir: 700 milyon 22 bin TL
KKTC’nin 2012 bütçesi: 2.15 milyar TL
Türkiye’den 2012’de yapılan yardım: 1 milyar TL
Ağır sanayi yok: KKTC’de ağır sanayi bulunmuyor. Sadece irili ufaklı 600’ün üzerinde işletme var. En büyükleri ise süt ve hellim üretimi üzerine.
Güney Kıbrıs’ın GSMH’si
24 milyar dolar
KKTC’Lİ NE DİYOR?
İki farklı ülke
KKTC’den birçok vatandaş alışverişini Güney’de yapıyor. Elleri paketlerle dolu Ayşe Hanım’a Lokmacı Kapısı’ndan Kuzey’e geçerken soruyoruz, “Neden Güney Kıbrıs’tan alışveriş yapıyorsunuz?”. Cevabı kısa ve net oluyor, “İki farklı ülke var burada. Bir tarafta, tertemiz, gelişen ve sistemi oturmuş ülke. Diğer tarafta ekonomik dağılımı dengesiz, çöpler ve sorunlar içinde ülke. Siz olsanız nereye gidersiniz?”. Fatoş Hanım ise “pahalılıktan yakınıyor” ve “1974’ten sonra bizimkiler yedi, Rumlar ise kalkınmaya harcadı. Bakın onların sokaklarına, ilçelerine nasıl gelişmişlik var. Bir de bizim tarafa bakın” diyor.
Sadık Bey ise, “Türkiye’nin yardımlarının dengeli dağıtılmadığı” düşüncesinde. Sonra ise devam ediyor, “1974’ten sonra ülkede yeme üzerine bir düzen kuruldu. Sadece memur ülkesi gibi bir durum meydana getirildi. Özel sektör desteklenmedi. Türkiye ne yapsın?”. Özdemir Bey ise “Türkiye’nin KKTC’ye yaptığı yardımlar gerekli şekilde kullanılmıyor. Yardım daha da artsa bile çözüm olmaz. Türkiye ile KKTC arasındaki gümrük sorunları çözerek, Rumların ekonomisini yakalamamız imkânsız değil” şeklinde konuşuyor.
ÇÖPLER TOPLANMIYOR
Lefkoşa Belediyesi 6 aydır ekonomik sorunlarla boğuşuyor. Belediyenin yaklaşık 50 milyon TL borcu var. Kentte çöpler toplanamıyor. Bu görüntüler karşısında ülkeye giden turistler de şaşkın. En son özel bir üniversite çöpleri topladı.
Elçilikten eleştiri
Türkiye’nin Lefkoşa Büyükelçiliği’nin “KKTC’ye yapılan TC yardımları” kitapçığında da hükümetlere önemli eleştiriler getiriliyor. Büyükelçi Halil İbrahim Akça kitapta yazdığı sunuş bölümünde, “KKTC ekonomisinin gelişmesinin önünde iki önemli engelin olduğunu” söylüyor. Akça bu engelleri şöyle açıklıyor, “Bunlar kamu harcamaları ve özel sektör faaliyetleri üzerindeki denetim eksikliği ile özellikle birlikler üzerinde kurulan sektörel korumacılıktır.
KKTC ekonomisinin orta dönemde güven vermesi ve sıçrama yapması bu iki alanda geliştireceği anlayış ve sisteme bağlı olacaktır.”
AB’ye ihracat için Güney’den onay
Kıbrıslı Türkler’e ambargo uygulanması yönünde Birleşmiş Milletler’in kararı bulunmamasına rağmen uluslararası toplumun Rum yönetimini “tüm Kıbrıs’ın yasal hükümeti” olarak kabul etmesi nedeniyle KKTC izole edildi. Avrupa Adalet Divanı’nın 1994’te aldığı bir karar ile KKTC’den AB ülkelerine yapılan ihracatta menşe belgeleri ve sağlık sertifikalarının Güney Kıbrıs makamları tarafından verilmesi zorunluluğu getirildi. Bu kararı KKTC ekonomisine büyük darbe vurdu. Türkiye dışındaki ülkelerden KKTC’ye direkt uçuş yapılamıyor.
Krize rağmen kişi başına 30 bin dolar gelir
Gayri safi milli hasılanın 24 milyar dolar olduğu Güney Kıbrıs’ın nüfusu yaklaşık 850 bin. Kişi başına milli gelir ise 30 bin dolar civarında. Yıllık 3 milyonun üzerinde turistin gittiği ülkede, 53 bin memur bulunuyor. Kıbrıslı Rumların en çok gelir elde ettiği alan ise turizm. Ülkeye yılda 3 milyonun üzerinde turist geliyor. Sanayisi gelişmiş olan Rum Kesimi, doğalgaz arama çalışmalarından büyük bir gelir elde etmeyi planlıyor. Son dönemde Yunanistan’da yaşanan ekonomik kriz nedeniyle çıkmaza düşen Rum Kesimi, AB’den ekonomik destek arayışı içinde. Rumların 10 milyar Euro’ya yakın bir yardım alması bekleniyor. Rum Yönetimi Lideri Dimitris Hristofyas da “ekonomik krizle mücadelede sendikalar ve işverenlere 1974’te olduğu gibi vatansever davranmaları” çağrısı yapıyor. Hristofyas, “Güney Kıbrıs’ın, doğalgazdaki beklentiler ve bazı düzeltme hareketleriyle, 2-3 yıl içerisinde kendine gelebileceğini” belirtiyor.
Etiketler: haber, haberler, Rum, 2012, 2013, 2011, KKTC, memur, dolar, Parti, sadece, Avrupa, Kıbrıs, Türkiye, ambargo, Gerekli, Rumlara, denetim, ihracat, Ak Parti, 1 Milyon, doğalgaz, Alışveriş, soruyoruz, Yunanistan, milli gelir, özel sektör, Rum yönetimi, Güney Kıbrıs, Maliye Bakanı, ekonomik kriz, ekonomik paket, Dimitris Hristofyas,
PAZARTESİ DOSYASI / SEFA KARAHASAN - LEFKOŞA - MİLLİYET
