Ofis dışından çalışma yasalaşıyor...
İş Kanunu’nda yapılması planlanan değişiklikle “işçi kiralama” ve “ofis dışından çalışma” mümkün olabilecek. İşçi kiralama düzenlemesini Cumhurbaşkanı veto etmişti. Uzaktan çalışma konusunda ise çalışanların haklarını koruyan 177 numaralı ILO sözleşmesini Türkiye henüz imzalamadı
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik başkanlığında, işçi ve işveren temsilcilerinin katıldığı Üçlü Danışma Kurulu toplantısı yapıldı. Toplantıda çalışma yaşamının çok önemli konuları masaya yatırıldı. Çalışanları yakından ilgilendirecek “geçici iş ilişkisi”, “uzaktan çalışma” gibi konular ele alındı.
Önümüzdeki günlerde Çalışma Bakanlığı çalışma süreleri ve koşulları konusunda yeni düzenlemeler yapmaya başlayacak. Bu konuda kanun tasarıları hazırlanmaya başlandı. Hazırlanan tasarı işçi ve işveren temsilcilerine sunuldu. Anlaşma sağlanırsa 2014’ün ilk aylarında tasarı Meclis’e getirilecek.
İş Kanunu değişiyor
Kanun tasarısında işçi ile işveren arasında “geçici iş ilişkisi” kurulmasına yönelik düzenlemeler var. Herhangi bir özel istihdam bürosunun kendi işçisini geçici olarak bir başka işverene devrine “geçici iş ilişkisi” deniyor. Ülkemizde 348 özel istihdam bürosu var. Ancak geçici iş ilişkisi kurma yetkileri yok, sadece aracılık yapıyorlar.
İş Kanunu, “İşveren, devir sırasında yazılı rızasını almak suretiyle bir işçiyi; holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak devrettiğinde geçici iş ilişkisi gerçekleşmiş olur” diyor.
Buna göre, geçici iş ilişkisi sadece holding bünyesinde, aynı şirketler topluluğu ve benzer işlerde kurulabiliyor. Ayrıca çalışanın yazılı izninin alınması da şart. Geçici iş ilişkisi en fazla altı ay için olmak üzere yazılı olarak yapılıyor ve gerektiğinde en fazla iki defa yenilenebiliyor.
Özel istihdam büroları ve geçici iş ilişkisi hakkındaki kanun tasarısı Meclis’ten geçmiş ancak 2009’da Cumhurbaşkanı’nca veto edilmişti.
Yeni tasarıdaki hususlar
Geçici iş ilişkisi askerlik, doğum, hastalık gibi durumlarda bu hallerin devamı süresince yapılabilecek. Yani işveren askere giden işçisinin yerine sadece askerlik süresiyle sınırlı olmak üzere özel istihdam bürosundan geçici olarak bir işçi alabilecek. Kendi işçisi askerden gelince geçici çalıştırdığı işçi özel istihdam bürosuna dönecek. Aynı durum doğum yapan çalışan için de geçerli olacak.
Ayrıca, işveren de işlerinin bir anda artması, acil iş güvenliği önlemleri almak gibi sebeplerle en fazla 6 ay olmak üzere özel istihdam bürolarından geçici işçi temin edebilecek. Ev işlerinde, yaşlı ve çocuk bakım hizmetlerinde süre sınırı olmaksızın özel istihdam bürolarından çalışan temin edilebilecek.
Tasarıda sınırlamalar da var
Sözleşmeler yazılı olarak yapılacak, geçici işçiye yerine geldiği işçinin ücreti ödenecek, sözleşmeler 3 ay için düzenlenecek ancak üç kez yenilenerek en fazla 6 ay olabilecek. Geçici işçi sayısı bir işyerinde mevcut çalışan toplamının yüzde 20’sini geçemeyecek ve işveren işten çıkardığı işçisini, çıkardığı tarihten itibaren 6 ay geçici işçi olarak çalıştıramayacak. Tasarıda ayrıca geçici iş ilişkisinin İŞKUR denetiminde olan özel istihdam büroları aracılığıyla yapılacağı da belirtiliyor.
Evden çalışmak mümkün olacak
Çalışma Bakanlığı, bilgisayar teknolojisinin, haberleşme ağlarının ve üretim şekillerinin gelişimine paralel olarak yaygınlaşan ‘uzaktan çalışma’ konusunda İş Kanunu’nda düzenleme yapıldığını açıkladı. Uzaktan çalışma, bu kez yasalaşmaya çok yakın. Fiilen pek çok kişinin evden veya ofis dışından çalıştığını biliyoruz. Büyükşehirlerde bu iş için kafeler açılmaya başladı.
Uzaktan çalışanlar evlerini işyeri haline getirdikleri için işyeri üzerinden getirilen pek çok korumanın kapsamı dışında kalıyorlar. Yeni düzenlemelerle bu kişilerin ücretleri, çalışma süreleri, izinleri, fazla çalışma süreleri, özlük hakları vb. konular herhangi bir işyerinde çalışan işçi ile aynı düzeyde olacak.
Dünyada uygulama nasıl?
Avrupa’da çalışanların ortalama yüzde 18’i evden çalışıyor. İskandinav ülkelerinde bu oran yüzde 30’lara çıkıyor. Fransa’da yüzde 9 düzeyinde. Esnek çalışmanın çok yaygın olduğu Hollanda’da çalışanların yüzde 40’ı düzenli veya belirli aralıklarla evden çalışıyor. İngiltere’de 2.2 milyon kişi evden çalışıyor, toplam işgücünün yüzde 7.4’ü. İngiltere’de evden çalışma kamu sektöründe de var. Evden çalışanların yüzde 74’ü özel sektörde, yüzde 26’sı kamuda çalışıyor.
Kendi nam ve hesabına çalışanların önemli bir bölümü evden çalışıyor. Bu kişilerin çoğu kez evlerini işyeri (homeoffice) haline getiriyor. Bunun yanında evden çalışanların beceri seviyeleri ortalamanın üzerinde ve daha yüksek eğitimli kişiler.
Evden çalışmanın iki boyutu
Evden çalışmanın birinci boyutu ‘microchip’ üretimi, teknolojik ürün tasarımı gibi katma değeri yüksek işlerde çalışan yüksek eğitimli ve vasıflı kişilerin evden çalışması. İkincisi de, halı dokuma, havlu kenarı örme gibi el emeği gerektiren işlerin evde yapılması. Korumanın daha çok ihtiyaç duyulduğu kesim bu tarz üretim içinde çalışanlar. Bu kişiler parça başı ücretlendiriliyor. Bu kişilere ağır iş yükü ve düşük ücret veriliyor. Tüm boyutlar dikkate alınarak bir düzenleme yapılmalı.
ILO sözleşmesi
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) evden çalışanları koruyan bir sözleşmesi var. Buna göre evden çalışanlar da diğer çalışanlar gibi tüm hakları kullanabilmeli, iş sağlığı ve güvenliğine tabi tutulmalı, örgütlenme ve sendika kurma hakkı sağlanmalı, doğum izni gibi tüm sosyal güvenlik haklarından eksiksiz yararlanabilmeli. Ancak 177 sayılı ILO sözleşmesi Türkiye tarafından onaylanmadı. Bu nedenle evden çalışma düzenlenirken koruma mekanizmaları da düzenlenmeli ve evden çalışanlar da bu korumalardan yararlanmalı.
