Sanatçıların sosyal güvenliği
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi (eski SSK) kapsamında, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ise (b) bendi (eski Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılmıştır.
Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar, özel olarak 4/a kapsamında sigortalı sayılmışlardır.
SANATÇI SAYILANLAR
Kanun'un uygulaması bakımından 'sanatçı' olarak sayılanlar özel olarak belirlenmiş durumda. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde yer alan ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen;
l Sinema sanatçıları ve çalışanları,
l Tiyatro, opera, bale sanatçıları ve çalışanları,
l Müzik ve sahne sanatçıları,
l Folklor ve halk sanatçıları,
l Edebiyat,
l Görsel sanatlar, dekoratif sanatlar ve benzeri,
faaliyetlerle uğraşanlar sanatçı olarak sayılmıştır.
SİGORTALILIĞIN KAPSAMI
Sanatçıların 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinin hangi bendi kapsamında sigortalı olacakları konusu, sürdürdükleri faaliyetin özelliklerine göre belirleniyor.
Sanatçı, bir hizmet sözleşmesi kapsamında faaliyette bulunuyorsa 4/a kapsamında sigortalı olacaktır. Bir işletmede düzenli olarak seslendirme faaliyetinde bulunulması, bir reklam ajansına bağlı olarak reklam senaryosu yazılması, bir televizyon kanalında sürekli olarak program yapılması bu kapsamdadır.
Sanatçı, istisna akdi (eser sözleşmesi) kapsamında faaliyette bulunuyorsa bu kez 4/b kapsamında sigortalı olacaktır. Yazılan bir senaryonun bir yapımcıya satılması, bir film veya dizi için müzik yapılıp satılması, bir senaryonun yayın haklarının satılması bu kapsamdadır.
AYIRMA ÖLÇÜSÜ
Bir faaliyetin sosyal güvenlik anlamında hangi kapsamda sayılması gerektiği konusu, sosyal güvenliğin yanında vergi ile de yakından ilişkili. En genel hatlarıyla belirtecek olursak;
- Hizmet sözleşmesine göre çalışanların vergi ve sosyal güvenlik primleri işveren tarafından,
- Eser sözleşmesine göre çalışanların vergi ve sosyal güvenlik primleri ise kendileri tarafından bildirilip ödeniyor.
İlgili mevzuata göre sanatçı sayılanların, faaliyetlerini hangi kapsamda icra ettikleri konusu uygulamada karışıklığa sebep olabiliyor. Bunun temel nedeni, sanatçıların faaliyetlerini her iki kapsamda da icra edebilmelerinin mümkün olması.
Bir sanatçının hizmet sözleşmesi veya eser sözleşmesi kapsamında çalıştığını belirlemek için çeşitli ölçütler bulunuyor. Bu konudaki en temel ölçüt, faaliyetin yapılma şeklindeki bağımlılık. Buna göre, faaliyet işverene bağımlılık gösterecek şekilde yapılıyorsa hizmet sözleşmesi; faaliyet bağımsız olarak yapılıyorsa eser sözleşmesi söz konusudur.
AİHM'e bireysel başvuru
Basın yayın organlarında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ile ilgili çeşitli haberlere rastlıyoruz. Söz konusu haberler, bir kişinin başvuruda bulunmasıyla ile ilgili olabildiği gibi, yapılmış bir başvurunun sonucu ile ilgili de olabiliyor.
AİHM'e kimlerin hangi koşullarda ve sürede başvuru yapabileceği konusu yeterince bilinmiyor. AİHM'e başvuruda bulunabilmek için önkoşul; AİHM'de hakkında dava açılacak devletin Avrupa Konseyi'ne taraf ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin yetkisini tanıyan bir devlet olması gerekiyor. Bu konular hakkında ayrıntılı bilgi edinmek isteyenlere, http://www.aihmbasvuru.com isimli web sitesini öneriyoruz.
Metin TAŞ & Sezgin ÖZCAN - AKŞAM
