35 SORUDA YURTDIŞINDA GEÇEN SÜRELERİN BORÇLANMA
YOLUYLA DEĞERLENDİRİLMESİ
S0RU 1- 3201 sayılı Kanun hakkında kısaca bilgi verirmisiniz?
08/05/1985 tarihli ve 3201 sayılı “Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun”, 22/05/1985 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı tarih itibari ile yürürlüğe girmiştir.
Kanunla, Türk vatandaşlarının yurt dışında geçen sürelerinin borçlanma yoluyla sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
08/05/2008 tarihinde yürürlüğe giren 5754 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 79 uncu maddesi ile 3201 sayılı Kanunda yapılan düzenlemeye göre; borçlanma miktarının tespiti, borcun ödenmesi ve borçlandırılan sürelerin değerlendirilmesinde önemli değişikliklere gidilmiş, ayrıca zorunlu göçe tabi tutulması nedeniyle Türk vatandaşlığına alınan soydaşlarımıza da borçlanma imkanından yararlanma hakkı verilmiştir.
Ayrıca, 06/11/2008 tarih ve 27046 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik” ile uygulamaya yönelik usul ve esaslar belirlenmiştir.
S0RU 2- 3201 sayılı Kanuna göre yurt dışında geçen hangi süreler borçlandırılır? Bunları açıklarmısınız.
Borçlanma kapsamındaki süreler; yurtdışında geçen sigortalılık süreleri, bu süreler arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile ev kadını olarak geçen sürelerdir.
“Sigortalılık süresi” deyiminden, borçlanma kapsamındaki sürenin bulunduğu ülke mevzuatına göre ikamet süreleri hariç, çalışılmış yada çalışılmış süre olarak kabul edilen süreler anlaşılmalıdır. Çalışılmış olarak kabul edilen süreler, ilgili ülke mevzuatına göre fiilen çalışılmadığı halde çalışmaya eşdeğer süre olarak kabul edilip, aylığa hak kazanmada ve aylık hesabında değerlendirilen sürelerdir.
“İşsizlik süresi” ibaresi, ilgili ülke mevzuatına göre çalışma süreleri ile bu çalışma sürelerine eş değer süreler haricinde o ülkede geçen süreyi ifade eder. İşsizlik sürelerinin tamamının borçlanma kapsamında değerlendirilmesine imkan bulunmadığından sigortalılık süreleri arasında veya sonunda her birinde olmak kaydıyla bir yıla kadar olan yurtdışında geçen işsizlik süreleri borçlandırılır. İkamet süreleri ve boşta geçen süreler de bu kapsamda değerlendirilir.
Yurtdışında “ev kadını olarak geçen süreler”, medeni durumlarına bakılmaksızın kadınların, sigortalılık süreleri haricinde yurtdışında bulundukları süreleri ifade eder. Bu süreler işsizlik süresi veya boşta geçen süreler kapsamında değerlendirilmez, borçlanma talebinde bulunanların yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerinin diledikleri kadarı borçlandırılır.
S0RU 3- Borçlanma kapsamında olmayan yurtdışı süreleri hangileridir?
Yurtdışında 18 yaşın doldurulmasından önce, Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadını olarak geçen süreler borçlanma kapsamında değildir.
Ayrıca, ülkemizdeki sosyal güvenlik kanunlarına göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları kapsamında geçen sürelerle çakışan yurtdışı süreleri ile ikili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre kendilerine kısmi aylık bağlanmış olanların yurtdışında geçen sigortalılık süreleri arasında ve bu sürelerin bitim tarihinden sonraki işsizlik sürelerinin de, 3201 sayılı Kanuna göre borçlandırılmasına imkan bulunmamaktadır.
S0RU 4- Yurtdışında geçen sürelerimin tamamını borçlanmak zorunda mıyım?
Yurtdışında geçen sürelerden tamamının borçlanılmasında bir zorunluluk yoktur.
Başvuru sahipleri, bu sürelerin tamamını borçlanma isteğinde bulunabilecekleri gibi, bir kısmını yada aylık bağlamaya yetecek bölümünü borçlanma talebinde de bulunabilirler. Bu konudaki tercihin, başvuru sırasında yazılı olarak belirtilmesi gerekir.
Ayrıca, kısmi borçlanmalarda borçlanılmayan süreler, yeni bir başvuru ile borçlanılabileceği gibi, borçlanma başvuru tarihinden sonra yurtdışında geçen süreleri bulunanların da, bu süreleri borçlanma hakları bulunmaktadır.
S0RU 5- Yurtdışı süreleri hangi şartlarla borçlandırılır? Bunlardan “Türk vatandaşı olmak” şartı neyi ifade eder? Yurda dönüş şartı aranmakta mıdır?
Yurtdışı sürelerinin borçlandırılabilmesi için; Türk vatandaşı olmak, borçlanma kapsamındaki yurtdışı sürelerini belgelendirmek ve yazılı istekte bulunmak şarttır.
Yurtdışı hizmet borçlanmalarında, “Türk vatandaşı olmak” şartının iki durumda yerine getirilmesi zorunludur. Bunlardan biri, borçlanılması istenilen sürelerde ilgilinin Türk vatandaşı olması, diğeri ise Türk vatandaşlığında geçen süreleri borçlanma talebinde bulunan sigortalı veya hak sahibinin yazılı başvuru tarihi itibari ile Türk vatandaşı olmasıdır.
Diğer bir anlatımla, Türk vatandaşlığında geçmeyen yurtdışı sigortalılık, işsizlik veya ev kadını olarak geçen süreler borçlandırılmayacağı gibi, borçlanma başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmadığı tespit edilen sigortalı ve hak sahiplerinin borçlanma talepleri de reddedilir.
Türk vatandaşlığı ile birlikte yabancı ülke vatandaşlığı devam edenler de, söz konusu yasa ile getirilen düzenlemeden yararlanabilmektedirler.
Borçlanmak için ayrıca yurda dönüş şartı aranmadığından yurtdışında iken borçlanma başvurusunda bulunanlar da, borçlanma hakkından 3201 sayılı Kanunun öngördüğü şartlarla yararlanabilirler.
S0RU 6- Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilen ülkelerde geçen sürelerin borçlandırılabilmesi için hangi belgelerin ibraz edilmesi gerekir?
Yurtdışı borçlanmalarda belgelendirme şartına ilişkin yükümlülüğün yerine getirilmesini sağlayan belgeler; sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilen veya akdedilmeyen ülkelere ve ülke ayrımı yapılmadan ev kadını olarak geçen sürelere ilişkin olmak üzere farklılık göstermektedir.
Buna göre, sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerde geçen sigortalılık veya işsizlik sürelerinin borçlanılabilmesi için;
- Çalışılan ülkede bağlı bulunulan sigorta merciinden alınacak hizmet cetveli veya sigorta kartlarından,
- Sigortalıların çalıştıkları iş yerlerinin resmi kuruluşlara ait olması veya resmi kuruluşlarca yada kamu kurumu olarak kabul edilen kuruluşlarca düzenlenmesi halinde, belgelerin ayrıca tasdikine gerek kalmaksızın; çalışılan ülkede işyerinin ait olduğu belediyelerce düzenlenmiş hizmet belgeleri, vergi dairelerince çalışılan sürelere ilişkin düzenlenmiş belgeler, iş bulma kurumlarınca işsizlikte geçen sürelere ilişkin verilen belgeler, ilgili meslek kuruluşları veya birliklerince veya diğer resmi kuruluşlarca verilen hizmet belgelerinden,
- Yurtdışında kendi adına ve hesabına çalışanların bağlı oldukları vergi dairesi, ilgili meslek kuruluşu veya birliklerince verilen hizmet belgesinden,
- Bulunulan ülkelerdeki Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alınacak ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerinden,
durumlarına uygun olan belgenin Kuruma ibraz edilmesi gerekir.
S0RU 7- Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde geçen sürelerin borçlandırılabilmesi için hangi belgelerin ibraz edilmesi gerekir?
Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde geçen sigortalılık veya işsizlik sürelerinin borçlanılabilmesi için;
- Bulunulan ülkelerdeki Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alınacak ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerinden,
- Yurtdışında çalıştıkları iş yerlerinden alacakları hizmet sürelerini gösterir bonservisleri ile birlikte pasaportlarında bulunan çalışma izinlerinin tercümelerinden,
- Gemi adamları, çalıştıkları geminin bayrağını taşıdıkları ülkelerde bulunan Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerinden alacakları ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerini veya iş yerlerinden alacakları sigortalılık sürelerini gösterir bonservisleri ile gemilerde çalıştıklarını gösterir belgelerde kayıtlı bulunan çalışma izinlerinin tercümeleri yada pasaportlarında çalışma süreleri ile örtüşen giriş-çıkış tarihlerini gösterir sayfaların örneklerinden,
durumlarına uygun olan belgenin Kuruma ibraz edilmesi gerekir.
S0RU 8- Ev kadını olarak geçen sürelerin borçlanmasında, hangi belgelerin ibraz zorunludur?
Ev kadını olarak geçen süreler, ev kadınlarının yurtdışında oturduklarına dair alacakları ikamet belgesinin;
- Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca veya yurtdışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesinden,
- Çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlik veya ataşeliğinin bulunduğu Türk temsilciliklerince ikamet belgesine istinaden düzenlenecek belgeden,
- Yukarıdaki belirtilen ikamet belgesi temin edilemiyorsa yurtdışına çıkış ve yurda giriş tarihlerinin, fotoğraf ve künye bilgilerinin bulunduğu pasaport sayfalarının fotokopisi yada emniyet müdürlüklerinden alacakları yurda giriş-çıkış çizelgesinden,
biri ile belgelenmesi gerekir.
S0RU 9- Yurtdışı sürelerinin borçlandırılmasında “yazılı istekte bulunmak” şartı nasıl yerine getirilir?
Yurtdışında geçen sürelerin borçlandırılmasına ilişkin yazılı talep, genelge eki “Yurtdışı Borçlanma Talep Dilekçesi”nin usulüne göre doldurulup imzalandıktan sonra doğrudan yada posta yolu ile Kurumun ilgili ünitesine verilmesi ile yerine getirilir.
Yurtdışı Borçlanma Talep Dilekçesi örnekleri yurtiçinde Kurum üniteleri, yurtdışında ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği yada Ataşeliklerinden temin edilebileceği gibi, Sosyal Güvenlik Kurumunun www.sgk.gov.tr Internet adresinde bulunan “Yurtdışı/ Form ve Dilekçeler” bölümünden indirilebilir.
S0RU 10- Yurtdışı sürelerinin borçlandırılabilmesi için hangi sosyal güvenlik kuruluşuna başvurmak gerekir?
Yurtdışında geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadını olarak geçen sürelerin borçlandırılmasında Türkiye’de son defa;
- Sosyal Güvenlik Kurumuna tabi çalışması olanların, bu Kuruma,
- 506 sayılı Kanunun geçici 20’nci maddesine tabi sandıklardan birine tabi çalışması olanların, ilgili sandığa,
başvurmaları gerekir.
Türkiye’de herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışması bulunmayanların borçlanma işlemleri, Sosyal Güvenlik Kurumunca sonuçlandırıldığından bu durumdakilerin borçlanma talepleri de bu Kuruma yapılmalıdır.
Kendilerine veya hak sahiplerine sosyal güvenlik sözleşmesi uygulanmak suretiyle kısmi aylık bağlanmış olanların borçlanma başvuruları ise aylığı bağlayan sosyal güvenlik kuruluşuna yapılması gerekir.
S0RU 11- Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak borçlanma başvuruları, bu Kurumun hangi birimince alınmaktadır?
Sosyal Güvenlik Kurumunca sonuçlandırılacak olan borçlanmaların Kurumun hangi birimine yapılmasındaki genel kural, son defa Türkiye’de geçen çalışmaların sigortalılık haline göre belirlenmektedir.
Buna göre, Türkiye’de son defa 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının;
- (a) veya (b) bendi kapsamında (hizmet akdi veya kendi hesabına bağımsız) çalışması bulunanlarla hiç çalışması bulunmayanların, ikametgahlarının bulunduğu yerdeki sosyal güvenlik il/merkez müdürlüklerine,
- (c) bendi kapsamında (devlet memuru) çalışması bulunanların, “SGK Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Emeklilik İşlemleri Daire Başkanlığı - Milli Müdafaa Caddesi No:24 Bakanlıklar-ANKARA adresine”,
yazılı olarak başvurmaları gerekir.
Yurtdışında çalışmakta iken veya yurda kesin dönüş yaptıktan sonra ölenlerin yurtdışında geçen sigortalılık süreleri ile ev kadınlığında geçen sürelerin borçlandırılması için hak sahiplerince yapılacak başvurular da, ölenin Türkiye’deki sigortalılık statüsü dikkate alınarak, Sosyal Güvenlik Kurumunun yukarıda açıklanan birimlerine yapılmalıdır.
S0RU 12- Yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerin borçlanılması için hangi sosyal güvenlik kuruluşuna başvurulmalıdır?
Bilindiği gibi, yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerin 3201 sayılı Kanuna göre borçlandırılmasına ilişkin başvurular, Bağ-Kur’a yapılmakta idi.
Ancak, 08/05/2008 tarihinden geçerli olmak üzere yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerin borçlanmasına ilişkin başvuruların, Türkiye’de çalışma varsa son defa çalışmanın geçtiği sosyal güvenlik kuruluşuna, yoksa Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılması yönünde yasal düzenlemeye gidildi.
Buna göre, yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerini borçlanmak isteyenlerden Türkiye’de son defa 506 sayılı Kanunun geçici 20’nci maddesine tabi sandıklardan birine tabi çalışması olanların ilgili sandığa, Sosyal Güvenlik Kurumuna tabi çalışması olanların yada hiç çalışması bulunmayanların ise bu Kuruma başvurmaları gerekir.
Yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerin borçlanılması için Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılması gereken başvuruların, bu Kurumun hangi birimine yapılacağının tespitinde de, 11 inci sorunun cevabındaki açıklama geçerlidir.
SORU 13- Sosyal güvenlik sözleşmelerine göre kısmi aylık alanların borçlanma başvuruları nereye yapılmalıdır?
Sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kendilerine kısmi aylık bağlanmış olan sigortalı ve hak sahiplerince kısmi aylıklarının tam aylığa dönüştürülmesi için gerekli olan borçlanma işlemleri, aylık aldıkları sosyal güvenlik kuruluşunca sonuçlandırılmaktadır.
Bu nedenle, sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kısmi aylıkları;
- Devlet memurları için öngörülen mevzuata göre bağlananlar yurtdışı borçlanma başvurularını, “SGK Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Emeklilik İşlemleri Daire Başkanlığı - Milli Müdafaa Caddesi No: 24 Bakanlıklar - ANKARA”,
- Hizmet akdi ile veya kendi hesabına bağımsız çalışanlar için öngörülen mevzuata göre bağlananlar yurtdışı borçlanma başvurularını, “SGK Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Yurtdışı Borçlanma ve Tahsis İşlemleri Daire Başkanlığı - Mithatpaşa Caddesi No: 7 Sıhhiye - ANKARA”,
adresine yapmaları gerekir.
SORU 14 - Yurtdışı sürelerine ait borçlanma miktarı nasıl belirlenir?
Daha önce borçlanılacak her bir gün için 3,5 dolar üzerinden tahakkuk ettirilen borç tutarı, 08/05/2008 tarihinden sonra yapılan veya yapılacak olan başvurular için geçerli olmak üzere değiştirilmiştir.
Buna göre, başvuru tarihindeki 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 82 nci maddesinde belirtilen prime esas asgari ve azamî günlük kazanç arasında seçilecek günlük kazancın yüzde 32'si, borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilen borç tutarıdır.
3201 sayılı Kanun uygulaması yönüyle 08/05/2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddenin birinci fıkrasında günlük kazancın alt sınırı, İş Kanunu gereğince 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen bir aylık brüt asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise günlük kazanç alt sınırının 6,5 katı olarak belirlenmiştir.
Yurtdışı sürelerinin borç tutarının hesabında kullanılması ile sınırlı olmak üzere buradaki alt sınırı yeniden belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
Bu durumda, Kuruma ödenecek olan borçlanma tutarı, başvuru tarihinde geçerli olan günlük prime esas kazancın alt ve üst sınırları arasında kalmak kaydıyla başvuru sahibince seçilen kazancın yüzde 32’sinin borçlanılmak istenen gün sayısı ile çarpımı kadardır.
Başvuru tarihi, borçlanma talebine ilişkin dilekçenin Kurum kayıtlarına geçtiği tarihtir. Ancak, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta olarak gönderilen yurtdışı borçlanma taleplerinde, dilekçenin postaya verildiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilir.
S0RU 15 – 05/01/2009 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yaptığım başvuruda yurtdışında geçen 10 yıllık sigortalılık süremi 25,00 TL prime esas kazanç üzerinden borçlanma talebinde bulundum. Ödemem gereken borç tutarı ne kadardır?
Borçlanma talebinde bulunduğunuz tarih itibari ile geçerli olan günlük prime esas kazancın alt sınırı 22,20 TL, üst sınırı ise bunun 6,5 katı, yani 144,30 TL’dir. Seçilen prime esas kazanç alt ve üst sınırlar arasında bulunduğundan borcunuzun tespitinde öncelikle yüzde 32 oranı uygulanmak sureti ile bir günlük borç miktarı, daha sonra bu miktar 3600 ile çarpılarak 10 yıllık borç miktarı hesaplanacaktır.
Buna göre, bir günlük borçlanma miktarınız 25 x %32 = 8,00 TL, 10 yıllık borçlanma karşılığı ödeyeceğiniz miktar ise 8,00 x 3600 = 28 800,00 TL’dir.
S0RU 16 – Yurtdışına gitmeden önce Türkiye’de son defa devlet memuru statüsünde çalıştım. Yurtdışında geçen sürelerimi borçlanmak istiyorum. Ödeyeceğim borç miktarı nasıl belirlenecek?
Türkiye’de son defa devlet memuru statüsünde çalışması bulunanların 08/05/2008 tarihinden önce veya sonra yurtdışında geçen süreleri bulanların borçlanma miktarlarının hesabında, 2008 yılı Ekim ayı başından önce veya sonra ilk defa devlet memuriyetine başlayanlar yönünden farklılık göstermektedir.
Buna göre, devlet memurluğuna;
- 2008 yılı Ekim ayı başından önce başlaması nedeniyle 5434 sayılı Kanuna tabi iştirakçi olanların borçlanma tutarı ilgililerin Türkiye’den ayrılmadan önce Sandığa tabi hizmetlerinden en son bıraktıkları derece ve kademelerine yurtdışında geçirdikleri ve borçlanmak istedikleri sürenin her üç yılına bir derece ve her yılına bir kademe verilmek ve öğrenim durumları itibariyle 657 sayılı Kanunun 36 ncı maddesindeki yükselebilecekleri dereceleri geçmemek üzere tespit edilecek derece, kademe ve ek göstergeleri ile emekli keseneğine esas aylığın hesabına ait tüm unsurların toplamının başvuru tarihinde yürürlükte olan katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarlar esas alınarak, yine o tarihteki kesenek ve karşılık oranlarına göre,
- 2008 yılı Ekim ayı başından sonra başlaması nedeniyle 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci maddesinin (c) bendi kapsamında sigortalı olanların borçlanma miktarı, başvuru tarihinde geçerli olan günlük prime esas kazancın alt ve üst sınırları arasında kalmak kaydıyla ilgili tarafından seçilen kazancın yüzde 32’sinin borçlanılmak istenen gün sayısı ile çarpımı sonunda,
hesaplanır.
S0RU 17 - Borçlanma miktarının ödenmesinde bir süre var mı? Varsa, bu sürede ödenmeyen borçlanma bedeline ait yurtdışı süreleri nasıl değerlendirilir?
08/05/2008 tarihinden sonra yapılan borçlanma başvurularında tahakkuk ettirilen prim borcunun tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içinde ödenmesi gerekmektedir.
Tahakkuk ettirilen borç tutarı, ilgiliye iadeli taahhütlü olarak tebliğ edilir. Posta alındısının ilgiliye teslim edildiği tarih, borcun tebliğ tarihidir.
Borcun, yukarıda belirtilen tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde ödenmemesi halinde, borçlanma işlemi geçersiz sayılır. Üç aylık süre içerisinde borcun bir kısmının ödenmesi halinde, ödenen miktara isabet eden süre geçerli sayılır.
Borcun bir kısmını veya tamamını ödemeyenlerin, bu sürelerinin 3201 sayılı Kanuna göre değerlendirilmesi, yeniden yazılı başvuruda bulunmaları ve tahakkuk eden borç miktarını süresi içinde ödemeleri şartına bağlıdır.
S0RU 18 – 08/05/2008 tarihinden önce yaptığım başvuru ile yurtdışında geçen sürelerime ait dolar bazında tahakkuk ettirilen borcun ödenmesinde bir süre var mı? Borçlanmam geçerli sayılır mı?
08/05/2008 tarihinden önce yurtdışı borçlanma başvurusunda bulunanlardan; borç tahakkuku ile ilgili işlemleri devam edenler, borç tahakkuku yapılmış olanlar ve tahakkuk ettirilen borçlarının tamamını ödemeyenler borçlarını günlüğü 3,5 Amerikan Doları üzerinden ödeyebilirler.
Bu borçlanmaların ödenmesinde süre şartı bulunmadığından 08/05/2008 tarihinden sonra yapılan ödemeler geçerli sayılır.
S0RU 19 – Sosyal güvenlik sözleşmesine göre Türkiye’ye transfer edilen İsviçre’deki primlerime ait süreleri borçlanmak istiyorum. Tarafıma ödenecek olan prim iadesi nasıl belirlenir?
İsviçre’den transfer edilen primlerinize ilişkin sürelerin;
- Tamamının, borçlanılarak tahakkuk eden borcun tamamını ödemeniz halinde, transfer olunan primlerinizin tamamı,
- Bir kısmının, borçlanılarak tahakkuk ettirilen borcun tamamını ödemeniz halinde, transfer olunan primlerinizin borçlanılan gün sayısına isabet eden orandaki miktarı,
transfer tarihindeki cari kur üzerinden Yeni Türk Lirası karşılığı olarak Kurumca tarafınıza iade edilir.
S0RU 20 - Borçlanmadan vazgeçebilir miyim?
Tahakkuk ettirilen borcun tamamını veya bir kısmını ödeyenlerden borçlanmalarının iptal edilmesi için başvuruda bulunanların ödedikleri borçlanma tutarının tamamı faiz uygulanmaksızın Türk Lirası olarak iade edilir.
Borçlandıkları hizmetleri ile malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalılar ile ölüm aylığı bağlanamayan hak sahiplerine başvuruları halinde ödenen borçlanma tutarının tamamı faiz uygulanmaksızın Türk Lirası olarak iade edilir.
Ancak, borçlandıkları hizmetler dikkate alınarak aylık bağlanmış olanlar borçlanma talebinden vazgeçemezler ve bunların ödedikleri borçlanma tutarı iade edilmez.
S0RU 21- Borçlandırılan süreler, Türkiye’deki hangi sigortalılık statüsüne göre nasıl değerlendirilir?
Yurtdışı borçlanmasına dair süreler, ilgilinin Türkiye’de sigortalılığı varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre, sigortalılığı yoksa 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilir.
Türkiye’de sosyal güvenlik kanunlarına tabi sigortalılığı bulunanların borçlanılan süreye ait gün sayısı, prim ödeme gün sayıları veya hizmetlerine eklenir.
S0RU 22- Borçlandırılan süreler, Türkiye’deki sigortalılık süresinin başlangıcını değiştirir mi? Türkiye’de çalışma yoksa sigortalılık süresinin başlangıcı nasıl belirlenir?
Aylığa hak kazanmak için 5510 sayılı Kanunun 38 inci maddesinin üçüncü fıkrasında tanımlanan anlamda belli bir sigortalılık süresi şartının yerine getirilip getirilmediğinin tespitinde geçerli olmak üzere;
- Türkiye’deki sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülür.
- Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayanların sigortalılıklarının başlangıç tarihi, borçların tamamen ödendiği tarihten, sigortalı ölmüş ise ölüm tarihinden, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmek suretiyle tespit edilir.
- Birden fazla yurtdışı hizmet borçlanması yapılması durumunda da sigortalılık süresi başlangıcı, borcun en son ödendiği tarihten, borçlanılan toplam gün sayısı kadar geriye götürülerek belirlenir.
- Sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerdeki hizmetlerini borçlananların, sözleşme yapılan ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih, ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmaz.
S0RU 23 - Borçlandırılan sürelere göre aylık bağlanması için aranan şartlar nelerdir? Bu şartların içinde yer alan “kesin dönüş” ibaresi neyi ifade eder? Bağlanan aylıklar hangi tarihten başlatılır?
Borçlanılan sürelere göre malullük, yaşlılık veya emekli aylığı bağlanabilmesi için;
- Yurda kesin dönülmüş olması,
- Tahakkuk ettirilen borçtan aylık bağlanmasına yetecek en az süre/gün karşılığı kadar ödeme yapılması,
- Mülga sosyal güvenlik kanunların/kanunlarının yürürlükteki veya 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre aylığa hak kazanılmış olması,
- Kuruma yazılı başvuruda bulunulması,
şarttır.
Buradaki “kesin dönüş” ibaresi, aylık tahsis talebinde bulunanların yurtdışındaki çalışmalarının sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal sigorta yada sosyal yardım ödeneği almamaları durumunu ifade etmekte olup, mutlak ifadesi ile yurda giriş yaptıktan sonra bir daha yurtdışına çıkmama durumunda kullanılmamaktadır.
Yukarıda belirtilen şartları yerine getirenlerin aylıkları, yazılı talepte bulundukları tarihi takip eden aybaşından başlar.
S0RU 24 – Aylık bağlama şartlarından biri olan “kesin dönüş” ibaresinin tanımında yer alan “sosyal sigorta ödeneği” ve “sosyal yardım ödeneği” hangi anlamda kullanılmaktadır?
“Kesin dönüş” tanımında geçen;
- “Sosyal sigorta ödeneği” deyimi, çalışma yaşamı süresince karşılaşılan hastalık, iş kazası, meslek hastalığı veya işsizlik gibi riskler nedeniyle iş göremezlik veya işsizlik gibi adlar altında yapılan ödeneklerini,
- “Sosyal yardım ödeneği” ibaresi, bulunulan ülke mevzuatı kapsamında, geçimlerini sağlayacak hiçbir gelirleri olmayan veya mevcut gelirleriyle geçimlerini sağlamakta güçlük çeken kişilerin asgari geçim düzeyi ile sınırlı olmak üzere geçimlerinin sağlanması amacıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından muhtaçlık durumuna ve süresine göre ödenen ikamet şartına bağlı nakdi yardımları,
ifade etmektedir.
Aylığa hak kazanılmasına engel teşkil eden her iki ödeneğin ortak özelliği, ikamete dayalı olmasıdır. Diğer bir anlatımla, ilgilinin ikametini Türkiye’ye nakletmesi ile kesilen ödenekler, 3201 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilemeyeceğinden, ikamet şartına bağlı olmayan bu nitelikteki sosyal sigorta yada sosyal yardım ödeneği alanlara diğer şartlarla aylık bağlanabilmektedir.
S0RU 25 – Borçlanılan sürelere göre aylığa hak kazananlara hangi belgelerin ibrazı ile aylık bağlanır?
Borçlanılan yurtdışı sürelerine göre;
- Malullük, yaşlılık ve emekli aylığı bağlanabilmesi için “Tahsis Talep, Beyan ve Taahhüt Belgesi’ne ek olarak “3201 sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi” ve yurtdışında çalıştığı işyerinden ayrıldığını, varsa ikamete dayalı bir sosyal sigorta yada sosyal yardım ödeneğinin sona erdiğini gösterir belgenin,
- Ölüm aylığı bağlanabilmesi için “Tahsis Talep, Beyan ve Taahhüt Belgesi” ile birlikte aylık bağlanacak olan hak sahibinin durumuna uygun olan belgelerin (öğrenci belgesi, kazanç belgesi, sağlık kurulu raporu ),
ibraz edilmesi zorunludur.
Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesi ile 3201 sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi örnekleri, Kurumun ilgili ünitelerinden temin edilebileceği gibi, başvuru sahiplerince Sosyal Güvenlik Kurumunun www.sgk.gov.tr Internet adresinde bulunan “Yurtdışı/ Form ve Dilekçeler” bölümünden indirilebilir.
S0RU 26 – Aylık talebi sırasında Kuruma bizzat başvurmam gerekir mi? Güncel tarihli hizmet belgesini hangi durumda ibraz etmeliyim?
Aylık başvurularında bizzat müracaat etme şartı kaldırılmıştır. Gerekli belgeler, usulüne uygun doldurulup imzalandıktan sonra Kurumun ilgili ünitesine doğrudan başvuru yoluyla verilebileceği gibi, yurtiçi veya yurtdışından posta yolu ile de gönderilebilir.
Bu güne kadar yapılan uygulamalarda aylık başvurusunda bulunanların çalıştıkları işyerinden ayrıldıklarını, yurtdışında ikamete dayalı bir sosyal sigorta yada sosyal yardım ödeneğinin sona erdiğini gösterir belgeyi temin etmelerinde karşılaştıkları zorluklar dikkate alınarak, sadece yurtdışından başvuruda bulunacak olanlar için güncel tarihli hizmet belgesinin ibrazı istenmektedir.
Tahsis talep tarihinden önceki bir ay içinde düzenlenen hizmet belgeleri, güncel tarihli belge olarak kabul edilmektedir.
Yurda kesin dönüş yaptıktan sonra aylık talebinde bulunanların ibraz edecekleri hizmet belgesinin ise güncel tarihli olmasında bir zorunluluk bulunmamaktadır.
S0RU 27 – Sosyal güvenlik sözleşmesine göre kısmi aylık almakta iken yurtdışı hizmet borçlanması yapanların aylıkları hangi tarih itibarı ile tam aylığa dönüştürülür?
Sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kısmi aylık almakta iken yurtdışı hizmet borçlanması yapanların kısmi aylıkları;
- Borcun ödendiği tarih kesin dönüş tarihinden önce ise kesin dönüş tarihini,
- Borcun ödendiği tarih kesin dönüş tarihinden sonra ise borcun ödendiği tarihi,
takip eden aybaşından itibaren,
tam aylığa yükseltilir.
S0RU 28 – Yurtdışı borçlanma yoluyla bağlanan aylıklar hangi hallerde kesilir?
Yurtdışında sigortalılık veya ev kadını olarak geçen sürelerini borçlanarak malullük, yaşlılık ve emekli aylığı aylığa/ hak kazananların, bu aylıkları;
- Sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış olup olmadığına bakılmaksızın herhangi bir ülkede çalışmaya, ikamete dayalı bir sosyal sigorta yada sosyal yardım ödeneği almaya başladıkları,
- Türkiye’de sosyal güvenlik kanunlarına göre sigortalı olarak çalışmaya başladıkları,
tarihten itibaren kesilir.
SORU – 29 Aylık talep tarihinde ve aylık alma sürelerinde Türk vatandaşı olma şartı var mıdır ?
08/05/2008 tarihinden sonra 3201 sayılı Kanundan yararlanmak suretiyle aylık bağlanması için yapılacak başvuru tarihi itibariyle yada aylık alma süresince Türk vatandaşı olma şartı aranmamaktadır.
Türk vatandaşlığını kaybettiklerinden dolayı eski Yönetmelik hükümlerine göre aylıkları bağlanmayan veya aylığı bağlandıktan sonra Türk vatandaşlığını kaybetmesi nedeniyle aylıkları durdurulan veya kesilenlerin 08/05/2008 tarihinden sonra yaptıkları veya yapacakları tahsis başvurularına göre aylıkları, yazılı başvurularını izleyen aybaşından itibaren bağlanır.
S0RU 30 – 3201 sayılı Kanundan yararlanmak suretiyle tarafıma aylık bağlandı. 5510 sayılı Kanuna tabi sigortalı olarak çalışmaya başladığımda aylıklarım kesilmeksizin sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalı olarak çalışabilir miyim?
3201 sayılı Kanuna göre borçlanılan yurtdışı süreleri de dikkate alınmak suretiyle bağlanan malullük, yaşlılık yada emekli aylığı almakta iken çalışmaya başlayanların aylıklarının kesilmesi zorunludur.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun sosyal güvenlik destek primine ilişkin 30 uncu maddenin üçüncü fıkrası ile geçici 24 üncü madde hükümleri, 3201 sayılı Kanun hükümlerinden yararlanmak suretiyle aylık bağlananlar için uygulanmaz.
Ancak, 01/10/2008 tarihi itibariyle Türkiye’deki çalışma nedeniyle sosyal güvenlik kanunlarının ilgili hükümlerine (506 sayılı Kanunun 63 üncü maddesinin (B) bendi, 1479 sayılı Kanunun ek 20 nci maddesi) göre sosyal güvenlik destek primi ödeyenlerin, bu statüleri çalışma sona erinceye kadar kazanılmış hak olarak devam ettirilir. Bu durumda olanların sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaları sona erdikten sonra Türkiye’de malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak yeniden çalışmaya başlamaları halinde, haklarında 5510 sayılı Kanunun sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümleri uygulanmayarak aylıkları kesilir.
S0RU 31 – Borçlandığım yurtdışı süreleri de dikkate alınarak tarafıma aylık bağlandı. Yurtdışına çıktığımda durumu Kuruma nasıl bildireceğim? Bu yükümlülüğü yerine getirmediğimde hakkımda yapılacak olan işlem nedir?
Borçlandıkları süreler dikkate alınarak malullük, yaşlılık ve emekli aylığı bağlananlardan altı aydan daha uzun süre yurtdışında bulunmuş olanlar, yurtdışında çalışıp çalışmadıklarını ve ikamete dayalı bir sosyal sigorta yada sosyal yardım ödeneği alıp almadıklarını gösterir belgeleri, “3201 sayılı Kanuna Göre Aylık Alanlara Mahsus Yoklama Belgesi” ile birlikte söz konusu altı aylık sürenin dolduğu tarihten sonra üç ay içinde Kuruma vermek zorundadırlar.
Altı aydan daha uzun süre yurtdışında bulundukları halde, yukarıda belirtilen belgeleri, yine yukarıda belirtilen süre içinde Kuruma vermediği tespit edilenlerin aylıkları, bildirim yapılmaksızın söz konusu belgelerin intikaline kadar durdurulur.
Bu şekilde aylıkları durdurulanların Kuruma ibraz edecekleri belgelerden yada Kurumca yapılacak olan araştırma sonucunda, yurtdışında;
- Çalışmadıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almadıkları tespit edilenlerin aylıkları, durdurulduğu tarihten geçerli olmak üzere ödenir.
- Çalıştıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta yada sosyal yardım ödeneği aldıkları tespit edilenlerin aylıkları çalışmaya başladıkları tarihten geçerli olmak üzere kesilir, yersiz yapıldığı tespit edilen ödemeler, 5510 sayılı Kanunun 96 ncı maddesi hükümlerine göre geri alınır.
S0RU 32 – Borçlanılan yurtdışı süreleri dikkate alınarak malullük, yaşlılık ve emekli aylığı bağlananlar hakkında Kurumca yürütülecek olan yoklama işlemleri hangileridir?
Borçlandıkları süreler dikkate alınarak malullük, yaşlılık ve emekli aylığı bağlananların aylık alma şartlarının devam edip etmediği hususu, Kurumca, gerekli görülen zaman ve hallerde araştırılabilir.
Kurum, Kanuna göre malullük, yaşlılık ve emekli aylığı bağlananların altı aydan daha uzun süre ile yurt dışında bulunup bulunmadıklarını, her yıl Emniyet Genel Müdürlüğünden alınacak kayıtlarla tespit eder. Söz konusu uygulamanın kapsamı, şekli ve diğer usul ve esasları Kurum ile Emniyet Genel Müdürlüğü arasında yapılan olan protokolle belirlenir.
S0RU 33 – Kesilen aylıklar, hangi durumda yeniden bağlanır? Sonradan geçen çalışmalar nasıl değerlendirilir?
Aylığı kesilenlerden yurtiçinde veya yurtdışında çalışması sona erenlerin veya yurtdışında ikamete dayalı bir sosyal sigorta yada sosyal yardım ödeneği alanlardan bu ödenek ve yardımları sona erenlerin, aylıklarının tekrar ödenmesi için yazılı talepte bulunmaları halinde, talep tarihini takip eden ay başından itibaren aylıkları tekrar ödenmeye başlanır.
Aylıkları tekrar ödenmeye başlananların, çalışmaları;
- Yurtiçinde geçmişse, bu çalışmalar da dikkate alınarak aylıklar, ilgili sosyal güvenlik kanunlarındaki hükümlere göre hesaplanarak,
- Yurtdışında geçmişse, kesildiği tarihteki aylığı, ikinci fıkrada belirtilen aylığın başlangıç tarihine kadar ilgili sosyal güvenlik kanunlarındaki artış hükümlerine göre yükseltilerek,
yeniden bağlanır.
Aylığın kesildiği tarihten sonra yurtdışında geçen sigortalılık sürelerinin yeniden aylık bağlanmasında değerlendirilmesi, bu sürelerin 3201 sayılı göre borçlanılmasına bağlıdır.
S0RU 34 – 1989 yılında Bulgaristan’dan zorunlu göçe tabi tutulduktan sonra Türk vatandaşlığına alındım. Hangi şartlarla bu ülkede geçen hizmetlerimi emeklilikte değerlendirebilirim?
08/05/2008 tarihinde yürürlüğe giren 5754 sayılı Kanun 79 uncu maddesi ile 3201 sayılı Kanuna eklenen geçici 6 ncı maddesine göre, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerden zorunlu göçe tabi tutulduktan sonra Türk vatandaşı olup Türkiye’de ikamet edenlere geldikleri ülkedeki hizmetlerini borçlanma imkanı getirilmiştir.
Söz konusu düzenleme ile getirilen borçlanma hakkından yararlanabilmek için, ilgilinin;
- 01/01/1989 ile 08/05/2008 tarihleri arasında geldikleri ülke tarafından zorunlu göçe tabi tutulması,
- Zorunlu göçten sonra Türk vatandaşı olup, Türkiye’de ikamet ediyor olması,
- 2022 sayılı Kanun dahil olmak üzere ülkemizdeki sosyal güvenlik kuruluşlarından gelir ve aylık almaması,
- Geldikleri ülkedeki hizmet sürelerinin belgelendirilmesi,
- Borçlanma için yazılı istekte bulunması,
şarttır.
Söz konusu hizmetlerini borçlanmak isteyenlerin, “Bulgaristan Hizmetlerini Borçlanma Talep Dilekçesi”, çalıştıkları süreleri gösteren hizmet belgesi ile sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne, son defa devlet memuru statüsünde çalışmaları bulunanların ise Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğüne (Kamu Görevlileri Emeklilik İşlemleri Daire Başkanlığı) başvurmaları gerekmektedir.
Borçlanılan süreler ilgililerin Türkiye’de geçen hizmetleri ile birleştirilerek tabi oldukları sigortalılık statüsüne göre yaşlılık aylığı bağlanması sırasında değerlendirilir. Malullük ve ölüm aylıkları bağlanırken bu şekilde borçlandırılan sürelerin dikkate alınmasına imkan bulunmamaktadır.
Ülkemize gelen soydaşlarımızın iskana tabi tutulması ile ilgili yasalarda sadece Bulgaristan’dan gelen soydaşlarımız için “zorunlu göç” ifadesi kullanıldığından, söz konusu borçlanma hakkından, 01/01/1989 ile 08/05/2008 tarihleri arasında zorunlu göç nedeniyle ülkemize gelip ilgili İskan Kanununa göre ülkemize yerleştikten sonra Türk vatandaşlığına alınan soydaşlarımız (nüfus kayıtlarında “….. tarih ve …. Sayılı Bakanlar Kurulu kararı ve 2510 (veya 5543) sayılı İskan Kanununa istinaden Türk vatandaşlığına alınmıştır.” ibaresi bulunanlar) yararlanabilmektedir.
S0RU 35 – Yurtdışında geçen sürelerin borçlanma yoluyla değerlendirilmesine ilişkin mevzuat ve uygulamalar hakkında nerelerden bilgi alabilirim?
- Adres : T. C. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI
SOSYAL SİGORTALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Yurtdışı Borçlanma ve Tahsis İşlemleri Daire Başkanlığı
Mithatpaşa Cad. No:7 06437 Sıhhiye-Ankara/TÜRKİYE
- Telefon: (+90312) 444 32 01
- İnternet adresi : sgk.gov.tr
- E-Posta : yurtdisi@sgk.gov.tr
KAYNAK: SOSYAL GÜVENLİK KURUMU
